दिल्लीतील डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे पुतळे | Statues of Dr Ambedkar in Delhi

भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे पुतळे तमाम भारतीयांसाठी बाबासाहेबांचा सांस्कृतिक वारसा आहेत. दिल्लीमध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे अनेक सुंदर पुतळे उभारण्यात आलेले आहेत, ज्यापैकी एक बाबासाहेबांचा पुतळा संसद भवन परिसरात उभा आहे.

  यह लेख हिंदी में पढ़े  

आपणास माहितच असेल की भारतात सर्वात जास्त पुतळे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे आहेत आणि त्यांची संख्या एक लाखापेक्षा अधिक आहे.

जगभरात बाबासाहेबांची अनेक भव्य आणि सुंदर शिल्पे निर्मिलेली आहेत. भारताची राजधानी दिल्लीमध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे बरेच पुतळे आहेत, आणि यांपैकीच काहींची माहिती या लेखामध्ये आपल्याला बघायला मिळेल. केवळ बाबासाहेबांसाठीच नव्हे तर दिल्लीसाठी सुद्धा हे पुतळे गौरव ठरत आहेत. देशातील विशेषतः दिल्लीतील जनता या भीम पुतळ्यांसमोर नतमस्तक होऊन महान राष्ट्रनिर्मात्यास अभिवादन करते.

दिल्लीतील एकापेक्षा एक सुंदर बाबासाहेबांचा पुतळा

1. भारतीय संसद भवन

भारताचे तत्कालीन राष्ट्रपती सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांच्या हस्ते 2 एप्रिल 1967 रोजी डॉ बाबासाहेब आंबेडकरांच्या या पूर्णाकृती पुतळ्याचे अनावरण करण्यात आले. अनावरण सभारंभाला उपराष्ट्रपती झाकीर हुसेन, उपपंतप्रधान मोरारजी देसाई, भारताचे गृहमंत्री यशवंतराव चव्हाण, लोकसभेचे सभापती नीलम संजीव रेड्डी,  रिपब्लिकन नेते दादासाहेब गायकवाड, बाबासाहेबांचे चिरंजीव यशवंत आंबेडकर, हुमायून कबीर व इतर मान्यवर व्यक्ती उपस्थित होत्या.

संसद भवन परिसरात उभारला गेलेला हा बाबासाहेबांचा दुसरा पुतळा आहे. तत्पूर्वी केवळ मोतीलाल नेहरू यांचा पुतळा या परिसरात उभारण्यात आला आहे.  डॉ. आंबेडकर जयंती दिनी व ६ डिसेंबर या महापरिनिर्वाण दिनी भारताचे राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, पंतप्रधान, लोकसभा व राज्यसभा सदस्य, केंद्रीय मंत्री, राज्यपाल इत्यादी नेते व जनता डॉ. आंबेडकरांना स्मरून या पुतळ्याला अभिवादन करत असतात.

2. दिल्ली विधानसभा

दिल्ली विधानसभेसमोर भारतरत्न डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांचा पुतळा बसवण्यात आला आहे. 8 डिसेंबर 2001 रोजी तत्कालीन मुख्यमंत्री शीला दीक्षित यांच्या उपस्थितीत सोनिया गांधी यांच्या हस्ते या पुतळ्याचे अनावरण करण्यात आले. दिल्ली विधानसभेचे अध्यक्ष, दिल्लीचे आमदार, मुख्यमंत्री, मंत्री, राज्यपाल इत्यादी राजकीय नेते बाबासाहेब आंबेडकरांच्या जयंती दिनी आणि महापरिनिर्वाण दिनी त्यांच्या दिल्ली विधानसभेतील पुतळ्याला आदरांजली वाहतात.

दिल्ली आणि पंजाब मधील शासकीय कार्यालयांमध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि शहीद भगतसिंग या दोनच राष्ट्रीय महापुरुषांच्या प्रतिमा लावलेल्या आहेत.

• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे जगातील तीन सर्वात उंच पुतळे; एक असेल जगात तिसऱ्या क्रमांकाचा!
• बाबासाहेबांचा देशातला पहिला पुतळा कुठे आहे माहिती आहे का?

 

3. आंध्र प्रदेश भवन

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा पुतळा दिल्लीतील आंध्र प्रदेश भवनाच्या समोर उभारण्यात आलेला आहे. आंध्र प्रदेश भवन हे एपी भवन या नावाने प्रसिद्ध असलेली नवी दिल्ली येथील आंध्र प्रदेश सरकारच्या मालकीची मालमत्ता आहे. त्याच्या आवारात निवास, कॅन्टीन आणि सभागृह असून ते येथे 19.84 एकर जमिनीवर बनवलेले आहे.

आंध्र प्रदेश राज्यामध्ये 125 फूट उंचीचा भव्य बाबासाहेबांचा पुतळा उभारण्यात येत आहे, जो 6 डिसेंबर 2022 पर्यंत पूर्ण होईल. हा पुतळा भारतातील सर्वाधिक उंचीच्या पुतळ्यांमध्ये स्थानापन्न होईल.

 

4. उ. डीएमसी मुख्यालय

नवी दिल्ली मधील उत्तर डीएमसी मुख्यालयाच्या (North DMC HQ) सिव्हिक सेंटरमध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा पुतळा उभा आहे. दिल्ली भाजपा प्रमुख आदेश गुप्ता, महापौर उत्तर दिल्ली MCD जय प्रकाश यांनी इतरांच्या उपस्थित 13 एप्रिल, 2021 रोजी बाबासाहेबांच्या जयंतीच्या निमित्ताने त्यांच्या पुतळ्याचे अनावरण केले.

5. बाबासाहेब आंबेडकर उच्च माध्यमिक विद्यालय, पहाडगंज

नवी दिल्लीतील बाबासाहेब आंबेडकर माध्यमिक शाळेत सुद्धा बाबासाहेबांचा एक पूर्णाकृती पुतळा आहे. बाबासाहेब आंबेडकर सेकंडरी स्कूल ही नवी दिल्लीतील पहाडगंज येथील एक माध्यमिक शाळा आहे, जीची स्थापना 1967 मध्ये झाली होती.

24 जानेवारी 2001 रोजी एड. प्रकाश आंबेडकर यांच्या हस्ते डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या पुतळ्याचे अनावरण करण्यात आले. 15 सप्टेंबर 2018 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी या विद्यालयाच्या प्रांगणात ‘स्वच्छता ही सेवा’ अभियानांतर्गत स्वच्छता मोहीम हाती घेतली होती.

• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांवर निघालेत 15 पेक्षा अधिक चित्रपट
• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर माझे प्रेरणास्थान आहेत – नाना पाटेकर

 

6. डॉ. आंबेडकर राष्ट्रीय स्मारक (महापरिनिर्वाण भूमी)

बाबासाहेबांचा एक पुतळा डॉ. आंबेडकर राष्ट्रीय स्मारकात आहे. डॉ. आंबेडकर राष्ट्रीय स्मारक (Dr. Ambedkar National Memorial) हे 26 अलीपूर रोड, दिल्ली येथील एक राष्ट्रीय स्मारक आहे, स्मारकाच्या इमारतीची रचना उघडलेल्या भारतीय संविधानाच्या पुस्तकाप्रमाणे असून हा आकार “ज्ञानाच्या शोधाचे प्रतीक” आहे. 1951 ते 1956 या काळात बाबासाहेबांचे वास्तव्य या घरात होते. तिथेच त्यांचे 6 डिसेंबर, 1956 रोजी महापरिनिर्वाण (निधन) झाले. त्यामुळे ही वास्तू ‘परिनिर्वाण स्थळ’ किंवा ‘महापरिनिर्वाण भूमी’ म्हणून ओळखली जाते.

13 एप्रिल 2018 रोजी भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते याचे उद्घाटन व लोकार्पन करण्यात आले. स्मारकाला सुमारे 200 कोटी रूपये एवढा खर्च लागला आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्याशी संबंधीत पंचतीर्थांमध्ये हे एक स्मारक आहे. स्मारकाच्या आत् बाबासाहेबांचा 12 फुट उंचीचा कांस्य धातूचा एक सुंदर पूर्णाकृती पुतळा आहे. स्मारकाच्या प्रवेश द्वारावर डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकरांचा एक अर्धाकृती पुतळा (bust) आहे. (विकिपीडिया लेख)

स्मारकाची विस्तृत माहिती 

 

7. डॉ. आंबेडकर आंतरराष्ट्रीय केंद्र (1)

डॉ. आंबेडकर आंतरराष्ट्रीय केंद्रामध्ये खुर्चीत बसलेल्या डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांची अत्यंत रुबाबदार आणि सुंदर मूर्ती आहे, जिच्यामागे संसद भवनाची अप्रतिम प्रतिकृती आहे. 7 डिसेंबर 2017 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते डॉ. आंबेडकर यांच्या पुतळ्याचे अनावरण करण्यात आले. Dr. Ambedkar international Centre हे नवी दिल्लीतील एक आंतरराष्ट्रीय केंद्र असून डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना समर्पित असलेले ते दिल्लीतील पहिले स्मारक आहे. ’15, जनपथ’ असा या स्मारकाचा पत्ता आहे. अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती, अन्य मागासवर्गीय, महिला आणि अल्पसंख्याक आदींच्या सामाजिक व आर्थिक विकासाचे हे केंद्र बनविण्याचा भारत सरकारचा विचार आहे. 20 एप्रिल 2015 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदींनी या वास्तूचे भूमिपूजन केले होते, पुढे 7 डिसेंबर 2017 रोजी या आंतरराष्ट्रीय केंद्राचे उद्घाटन मोदींच्याच हस्ते संपन्न झाले. (विकिपीडिया लेख )

8. डॉ. आंबेडकर आंतरराष्ट्रीय केंद्र (2)

डॉ. आंबेडकर आंतरराष्ट्रीय केंद्राच्या परिसरात बाबासाहेबांचा अजून एक 18 फुट उंच पुतळा उभारण्यात आलेला आहे. 7 डिसेंबर 2017 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते या डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या पुतळ्याचे अनावरण करण्यात आले. केंद्राच्या आत आणि बाहेर आशा दोन्ही ठिकाणी बाबासाहेबांचे पुतळे दिमाखात उभे आहेत.

• बौद्ध धर्माशी संबंधित 70+ रंजक तथ्ये आणि महत्त्वपूर्ण माहिती
• जगात किती बौद्ध देश आहेत – त्यांची नावे आणि यादी

9. महाराष्ट्र सदन

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा एक सुंदर पुतळा दिल्लीतील महाराष्ट्र सदनात सुद्धा बसवण्यात आलेला आहे. हा पुतळा खुर्चीत बसलेल्या वयोवृद्ध बाबासाहेबांना दर्शवतो. महाराष्ट्र सदन नवी दिल्ली येथील महाराष्ट्र सरकारच्या मालकीची मालमत्ता आहे. महाराष्ट्र सदनात महाराष्ट्रातील अनेक थोर व्यक्तींचे सुद्धा पुतळे बसवण्यात आलेले आहेत. छत्रपती शिवाजी महाराज, भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि महात्मा जोतीराव फुले यांचे पुतळे सदनाच्या आवारात प्रमुख दर्शनी ठिकाणी स्थापित केले आहेत.

मुंबई मध्ये 450 फूट उंचीचा भव्य बाबासाहेबांचा पुतळा उभारण्यात येत आहे, जो 14 एप्रिल 2023 पर्यंत पूर्ण होईल. हा पुतळा जगातील सर्वाधिक उंचीच्या 3 पुतळ्यांमध्ये स्थानापन्न होईल.

10. CAG कार्यालय

11. शहीदी पार्क

दिल्लीतील शाहिदी पार्कमध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा सुंदर पुतळा आहे. शाहिदी पार्क हे 4.5 एकर जमिनीवर पसरलेले भारतातील पहिले ओपन एअर म्युझियम आहे. या ठिकाणच्या कलाकृती तुम्हाला प्राचीन, मध्ययुगीन आणि आधुनिक भारतीय इतिहासाची झलक देतात. 9 ऑगस्ट 2023 रोजी या उद्यानाचे उद्घाटन करण्यात आले.

शहीद उद्यान हे भारताच्या राष्ट्रीय नायकांना तसेच देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी आणि सार्वभौमत्वासाठी वेगवेगळ्या कालखंडात बलिदान दिलेल्या प्रसिद्ध व्यक्तींना समर्पित आहे. या सर्वांचे पुतळे येथे पाहायला मिळतात. या उद्यानात सिंहासनावर बसलेला सम्राट अशोकाचा पुतळाही आहे. याशिवाय, या उद्यानात देशातील समृद्ध ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वारसा दर्शविणारी विविध आकर्षणे आहेत.

12. सर्वोच्च न्यायालय

भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या आवारात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा सुंदर पुतळा बसवण्यात आला आहे. या पुतळ्याचे अनावरण भारताच्या राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या हस्ते संविधान दिनी म्हणजेच 26 नोव्हेंबर 2023 रोजी करण्यात आले. बाबासाहेबांचा हा पुतळा 7 फूट उंच असून 3 फूट उंच व्यासपीठावर उभा आहे. पुतळ्यामध्ये डॉ. आंबेडकर वकिलाच्या वेशात असून त्यांच्या हातात संविधानाची प्रतही आहे. बाबासाहेबांचा हा पुतळा प्रसिद्ध शिल्पकार नरेश कुमावत यांनी साकारला आहे. या पुतळ्याबद्दल अधिक वाचा

मित्रांनो, धम्म भारतच्या नवीन लेखांचे notifications मिळवण्यासाठी खालील बाजूस उजवीकडे असणाऱ्या लाल रंगातील bell icon ला क्लिक करा.