Ambedkar and Churchill : डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि विन्स्टन चर्चिल यांमधील समान पैलू

• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर (Dr. Babasaheb Ambedkar) व सर चर्चिल विन्स्टन (Sir Winston Churchill) ही जगाच्या इतिहासातील दोन मोठी व्यक्तिमत्त्वे आहेत. हे दोघेही प्रचंड लोकप्रिय सुद्धा आहेत. हे दोघेही साहित्यिक (लेखक), वृत्तपत्रकार, इतिहासकार, प्रभावी वक्ता, उत्कृष्ट संसदपटू आणि कुशल राजकारणी होते. बहुश्रुत – बहुआयामी धुरंधर म्हणून दोघांचेही नाव इतिहासात अजरामर झाले आहे. 

Ambedkar and Churchill

एक ‘भारताला गणराज्य’ बनवणारे तर दुसरे ‘नाझी जर्मनीवर विजय’ मिळवणारे

• विन्स्टन चर्चिल हे इंग्लंडचे पंतप्रधान होते तर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे भारतीय संविधानाचे शिल्पकार आणि भारताचे प्रथम कायदा व न्यायमंत्री होते.

• दुसऱ्या महायुद्धादरम्यान कठीण कालखंडात इंग्लंडला नाझींच्या जर्मनीवर विजय मिळवून देण्यात चर्चिल यांच्या नेतृत्त्वाची भूमिका निर्णायक ठरली होती, तर भारत स्वतंत्र झाल्यानंतर भारताला त्याचे संविधान बनवून देण्यात आणि देशाला लोकशाही प्रजासत्ताक भारत बनवण्यात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची भूमिका निर्णायक ठरली होती.

•  इ.स. 2002 मध्ये इंग्लंडमध्ये घेण्यात आलेल्या सर्वेक्षणानुसार “सर्वश्रेष्ठ ब्रिटिश” (100 Greatest Britons) म्हणून चर्चिल यांनी साहित्यिक शेक्सपीअर, समाजशास्त्रज्ज्ञ चार्ल्स डार्विन आणि अभियंते ब्रुनेल यांना मागे टाकले.

• तर, इ.स. 2012 मध्ये भारतामध्ये घेण्यात आलेल्या सर्वेक्षणानुसार “सर्वश्रेष्ठ भारतीय” (The Greatest Indian) म्हणून डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी जवाहरलाल नेहरू आणि वल्लभभाई पटेल यांना मागे टाकले. सुरुवातीला महात्मा गांधी सुद्धा सर्वेक्षणात होते, मात्र गांधींची तुलना कोणासोबत होऊ शकत नाही असे कारण देत सर्वेक्षणाच्या परीक्षकांनी गांधींना सर्वेक्षणाच्या दुसऱ्या फेरीपासून बाहेर काढले. गांधींचा आंतरराष्ट्रीय अपमान टाळण्यासाठी परीक्षकांनी असे केले, असे मत आंबेडकरी विचारवंतांनी मांडले. जर महात्मा गांधी व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर दोघेही स्पर्धेत असते तर यांमधून कोण सर्वश्रेष्ठ ठरते याची भयंकर चुरस निर्माण झाली असती. जर केवळ लोकांच्या मतांवरच सर्वश्रेष्ठ भारतीयाची निवड झाली असती तर बाबासाहेबांनी बापुंना नक्कीच मात दिली असती, असे मागील काही साक्ष, आकडे पहिले तर लक्षात येईल. 

Ambedkar and Churchill

• “गांधींसारखा मिडल टेंपल (इंग्लंडमधील वकिलांशी संबंधित संस्था) मधून वकिली केलेला देशद्रोही माणूस आता अर्धनग्न अवस्थेत व्हाईस रिगल पॅलेस समोर अवतरतो. हे उबग आणणारं तर आहेच पण धोकादायकही,” असे उद्गार चर्चिल यांनी 1931 मध्ये गांधींबद्दल काढले होते.
• “केवळ उपोषणाची धमकी देतात म्हणून गांधींजींची सुटका व्हायला नको, असं चर्चिल यांनी कॅबिनेटला सांगितलं होतं. “साम्राज्याला धोका असणारा हा वाईट मनुष्य उपोषणानेच गेला तर आपली सुटकाच होईल,” असं चर्चिल म्हणाले होते.

गणराज्य भारताचे राष्ट्रपिता डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि भारताचे राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांच्यातील मतभेद भारतात खूप प्रचलित आहेत. बाबासाहेब हे अस्पृश्यता निर्मूलन आणि जातीअंताचा लढा यासाठी संघर्ष करत होते. बाबासाहेबांना बहिष्कृत वर्गांसाठी म्हणजेच अस्पृश्यांसाठी काही ठोस राजकीय आणि सामाजिक अधिकार हवे होते, परंतु गांधींनी याला अनेकदा कडवा विरोध केला.

अस्पृश्यांसाठी असलेले स्वतंत्र मतदारसंघ नाकारणे आणि पुणे करार घडवून आणणे हे त्याचे एक प्रमुख उदाहरण आहे. गांधींनी अस्पृश्यतेला विरोध केला असला तरी ते वर्णव्यवस्थेचे पक्के समर्थक होते. यामुळे  डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी गांधींचा शेवटपर्यंत विरोध केला.

• “ते (गांधी) पूर्णतः सनातनी हिंदू होते. ते कधीही सुधारक नव्हते, त्यांच्यात तशी कोणतीही प्रेरक शक्ती नव्हती. अस्पृश्यतेविषयीच्या त्यांच्या सगळ्या गप्पा अस्पृश्यांना काँग्रेसकडे आकर्षून घेण्यापुरत्याच होत्या….” असं डॉ. आंबेडकर म्हणाले होते.
• “ते कधीच महात्मा नव्हते. मी त्यांना “महात्मा” म्हणत नाही. मी आयुष्यात कधीही त्यांना ‘महात्मा’ असं संबोधलं नाही. ते या उपाधीला पात्र नाहीत, म्हणजे अगदी त्यांच्या नैतिकतेच्या दृष्टिकोनातून पाहिलंत, तरीही नाही,” असे गांधींबद्दल उद्गार डॉ. आंबेडकर यांनी 26 फेब्रुवारी 1955 ला बीबीसी रेडिओला दिलेल्या मुलाखतीत काढले होते.

नाझीवादाला विरोध